نماز اول وقت از جمله اعمال مستحبی است که توصیه زیادی به آن شده است. به طوری که می‌توان سعادت دنیا و آخرت را در خواندن نماز اول وقت دانست. در این مقاله به روایت‌ها و نقل قول‌هایی در مورد فضائل و برکات نماز اول وقت پرداخته ایم.

احادیث ذکر شده از ائمه اطهار (ع) در خصوص نماز اول وقت:
1. یکی از اصحاب امام صادق (ع) به آن حضرت عرض کرد: یا ابا عبد اللَّه! مرا از بهترین وقت براى خواندن نماز صبح آگاه فرما. امام (ع) فرمود: هنگام طلوع فجر؛ زیرا خداوند مى‏فرماید: «به تحقیق که قرآن فجر مشهود است»؛ یعنى، نماز صبح را هم فرشتگان روز و هم فرشتگان شب مشاهده می­کنند. پس اگر بنده‏اى نماز صبح خود را به هنگام طلوع فجر بخواند، ثواب آن دو بار در نامه اعمال او نوشته مى‏شود، هم فرشتگان روز مى‏نویسند و هم فرشتگان شب.

2. حضرت موسى بن جعفر (ع): «[عطر] نمازهاى واجب که در اول وقت و با آداب و حدود مخصوص به خود خوانده مى‏شوند، از برگ­ها و ساقه‏هاى نو رسیده و شاداب و با طراوت آسخوشبوتر است. پس بر شما است که نماز [واجب] را در اول وقت آن بجاى آورید».

3. زُراره از امام باقر (ع) می‌پرسد: خداوند کار شما را به صلاح آورد، اداى نمازها در اول وقت آن بهتر است، یا در وسط وقت، یا در آخر وقت؟ امام (ع) فرمود: در اول وقت. رسول خدا (ص) فرمود: «خداوند عزّ و جلّ، کارهاى نیک را موقعى دوست دارد که در انجام آن تعجیل شود».

4. امام صادق (ع): «هر که نمازهاى واجب را در اول وقت بخواند و درست ادا کند، فرشته آن را پاک و درخشان به آسمان رساند و آن نماز فریاد زند خدا تو را حفظ کند چنانچه حفظم کردی و تو را به خدا سپارم چنانچه مرا به فرشته‏اى کریم سپردى و هر که بدون عذر بعد از وقتش، آن را بدون دقت و ارتباط معنوی لازم بخواند، فرشته آن را سیاه و تاریک بالا برد و آن نماز فریاد کشد خدا ضایعت کند چنانچه ضایعم کردى و رعایتت نکند چنانچه رعایتم نکردى...».

علمای بزرگ هم با توجه به این احادیث مردم را سفارش به انجام نماز در اول وقت نموده و آن را از اصول مهمّ سیر و سلوک و قُرب به سوی خدا و کمال انسانی دانسته اند.

نتیجه: بر اساس روایات از ائمه اطهار (ع) و سفارش علما پسندیده این است که انسان اگر عذر شرعی نداشته باشد، نماز را در اول وقت آن بجا آورد تا مشمول آثار و ثواب آن شود.

خواندن نماز اول وقت باعث برآورده شده حاجات میشود

برکات خواندن نماز اول وقت:

1- برآورده شدن خواسته‌ها:
امام حسن عسکری - علیه السلام – فرموده اند: «موسی بن عمران با خداوند سخن گفت و از پروردگار خویش پرسید: خدایا! پاداش کسی که نمازش را اول وقت می‌خواند چیست؟ خداوند تبارک و تعالی فرمود: خواهش و خواسته او را برآورده می‌کنم و بهشت را بر او مباح می‌گردانم.»

2- برطرف شدن گرفتاری و ناراحتی:
پیامبر اكرم(ص) فرمودند:”بنده‌‌‌ای نیست كه به وقت‌های نماز و جاهای خورشید اهمیت بدهد، مگر این كه من سه چیز را برای او ضمانت می‌كنم: برطرف شدن گرفتاری‌ها و ناراحتی‌ها، آسایش و خوشی به هنگام مردن و نجات از آتش.”

3 – ورود به بهشت و دوری از جهنم:
رسول الله - صلی الله علیه وآله – فرمود: «إِنَّ رَبَّکُمْ یَقُولُ هَذِهِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ الْمَفْرُوضَاتُ فَمَنْ صَلَّاهُنَّ لِوَقْتِهِنَّ وَ حَافَظَ عَلَیْهِنَّ لَقِیَنِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَهُ عِنْدِی عَهْدٌ أُدْخِلُهُ بِهِ الْجَنَّةَ وَ مَنْ لَمْ یُصَلِّهِنَّ لِوَقْتِهِنَّ وَ لَمْ یُحَافِظْ عَلَیْهِنَّ فَذَلِکَ إِلَیَّ إِنْ شِئْتُ عَذَّبْتُهُ وَ إِنْ شِئْتُ غَفَرْتُ لَه»[1]رسول خدا فرمود: خدای شما می‌ فرماید: این نمازهای پنجگانه فریضه است، پس کسی که این نمازها را در وقتش به جا آورد و محافظت بر او نماید، روز قیامت مرا ملاقات خواهد کرد. و بر عهده من است که او را وارد بهشت کنم، و کسی که در وقتش نمازها را به جا نیاورد و محافظت بر او نکند، در این صورت بر من است که اگر بخواهم او را عذاب می‌کنم، و اگر بخواهم او را می‌بخشایم.»

4- دوری شیطان و تلقین شهادتین:
پیامبر اكرم(ص) فرمودند: “شیطان تا زمانی كه مؤمن بر نمازهای پنج گانه در وقت آن محافظت كند، پیوسته از او در هراس است؛ پس چون آنها را ضایع نمود بر وی جرأت پیدا كرده و او را در گناهان بزرگ می‌اندازد. امام صادق(ع) می‌ فرمایند: “ملک الموت در هنگام مردن، شیطان را از محافظ بر نماز دور می‌كند و شهادت به یگانگی خدا و نبوت پیامبرش را در آن هنگامه بزرگ به او تلقین می‌ نماید.” زیاد شدن عمر، مال و اولاد صالح در دنیا، در امان بودن از ترس و هول مرگ در موقع مردن، آسان شدن سؤال نكیر و منكر در قبر، توسعه یافتن قبر، نورانی شدن چهره، دادن نامه عمل به دست راست و آسان گرفتن حساب در محشر، رضایت خداوند، سلام دادن خدا به او و نگاه كردن از روی رحمت به او در هنگام عبور از صراط و… از دیگر آثار و بركات نماز اول وقت است كه در روایات به آن اشاره شده است.

حجةالاسلام انصاری می‌گوید: امام(ره) در روزهای آخر عمرشان می‌خواستند بخوابند؛ به من فرمودند اگر خوابیدم، اول وقت نماز صدایم بزن، گفتم چشم. دیدم اول وقت شد و امام(ره) خوابیده اند، حیفم آمد صدایشان بزنم؛ عمل جراحی، سرم به دست، گفتم صدایشان نزنم بهتر است.

چنددقیقه ‌‌‌ای از اذان گذشت و امام(ره) چشم‌هایشان را باز كردند، گفتند: وقت شده؟ گفتم: بله فرمودند: چرا صدایم نزدی؟ گفتم: ده دقیقه بیشتر از وقت نگذشته است. گفتند: مگر به شما نگفتم. سپس امام(ره) فرزند خود را صدا زدند و فرمودند: ناراحتم. از اول عمرم تا حالا نمازم را اول وقت خوانده ام، چرا الان باید ده دقیقه تأخیر بیفتد؟”.

5- خشنودی خداوند:
امام صادق(علیه السلام) در این باره می‌فرمایند: «الصلوةُ تستحبُّ فی اَوَّلِ الأَوقاتِ»، خواندن نماز در اول وقت و در اولین فرصت، کاری مستحب و پاداش افزاست. (بحارالانوار، ج 80، ص 13) همچنین از آن حضرت نقل شده که نماز اول وقت، «خشنودی کردگار» را به همراه دارد.

6- در امان بودن از بلاهای آسمانی:
رسول الله - صلی الله علیه و آله – وعده داده: «إِذَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَاهَةً مِنَ السَّمَاءِ عُوفِیَ مِنْهَا حَمَلَةُ الْقُرْآنِ وَ رُعَاةُ الشَّمْسِ أَیِ الْحَافِظُونَ لِأَوْقَاتِ الصَّلَوَاتِ وَ عُمَّارُ الْمَسَاجِدِ» «هنگامی‌که خداوند سبحان، از آسمان آفت نازل کرد حاملین قرآن، رعایت کنندگان خورشید، یعنی کسانی که اوقات نماز را مراعات کنند، و مساجد را آباد می‌سازند از این آفت در امانند.»

یكى از كسانى كه حتما نماز خود را اول وقت مى خوانَد وجود نازنین امام زمان حضرت مهدى (علیه السلام ) روحى و ارواح العالمین لمقدمه الفداه مى باشد و غیر ممكن است ایشان نماز خود را در غیر وقت خودش ‍ اقامه نماید. و بعد از آن حضرت، افراد صالح و بندگان مخلص خداوندند كه به انجام عبادت مبادرت می‌ورزند. بعضى از محدثان بزرگوار نقل كرده اند كه: نماز اول وقت ، حتما بالا مى رود و اگر كسى نماز خود را در اول وقت بخواند ملائكه آسمان، نماز او را با نماز امام زمان (علیه السلام) و افراد صالح خداوند، بالا مى برند و از فضل وجود و كرم خداوند دور است نمازى كه با نماز امام زمان بالا رود و به آن توجه نكنند و آن را قبول ننمایند.

از مهم ترین عوامل بی توجهی به نماز و سستی در آن گناه است. حضرت حق ( جل و علا ) دستور فرمودند كه با شیطان طرح دوستی نریزید و از دستورات او پیروی نكنید؛ چرا كه مطیع شیطان، از خدا اطاعت نمی‌ كند

قرآن مجید، نماز اول وقت را یكى از صفات مۆمنان مى داند و مى فرماید: مۆمنان كسانى هستند كه نمازهایشان را حفظ مى كنند. حفظ نماز به این است كه نماز گزاران آن را از اول وقت به تأخیر نیندازند. (بخشی از كتاب سجاده عشق اثر نعمت الله صالحی حاجی آبادی)

قرآن مجید، نماز اول وقت را یكى از صفات مۆمنان مى داند

نماز اول وقت چه زمانی است:
نماز اول وقت یعنی چی؟ ایا مثلا یعنی همون لحظه یا 10 دقیقه اول یا نیم ساعت؟ آیا وقت فضیلت همون اول وقت حساب میشه.

آیت الله خامنه ای: منظور وقت فضیلت آن مى‌باشد.

آیت الله مکارم شیرازی: اول وقت یعنی از زمانی که اذان می‌گویند به مقداری که برای مستحبات و مقدمات نماز فرصت لازم است اما در مورد اوقات فضیلت بدانید مستحب است پنج نماز را در پنج وقت به جا آورد، یعنی هرکدام را در وقت فضیلت خود انجام دهد و تنها فاصله دادن به مقدار نافله یا تعقیبات کافی نیست، بلکه معیار همان وقت فضیلت است .

آیت الله فاضل لنکرانی: اول وقت امر عرفی است و بعد از دخول وقت وشروع اذان اول وقت حساب می‌شود و بعد از اذان به مقداری که وضو بگیرد و شروع به نماز کند اول وقت است و هم چنین تا 20 دقیقه یا نیم ساعت مثلا عرفا اول وقت حساب می‌شود وهر مقداری که وقت اذان و اول داخل شدن وقت نماز نزدیک تر باشد فضیلتش بیشتر است.

آیت الله سیستانی
وقت فضیلت نماز صبح: وقت فضیلت نماز صبح از اذان صبح تا بیست و یک دقیقه بعد از اذان صبح ادامه دارد.

وقت اختصاصی نماز ظهر: از اول اذان ظهر به مقدار یک نماز چهار رکعتی برای غیر مسافر و یک نماز دو رکعتی برای مسافر، وقت اختصاصی نماز ظهر می‌باشد. در این زمان خواندن نماز عصر جایز نیست.

وقت فضیلت نماز ظهر: وقت فضیلت نماز ظهر از اذان ظهر تا یک ساعت و چهل دقیقه بعد از اذان ظهر ادامه دارد.

وقت اختصاصی نماز عصر: در آخر وقت نماز عصر، نزدیک به مغرب، به مقدار خواندن یک نماز چهار رکعتی برای غیر مسافر و یک نماز دو رکعتی برای مسافر، وقت اخصاصی نماز عصر می‌باشد. در این زمان خواندن نماز ظهر جایز نیست.

وقت فضیلت نماز عصر: وقت فضیلت نماز عصر دو ساعت و پنجاه دقیقه بعد از اذان ظهر شروع می‌شود و تا چهل و دو دقیقه ادامه دارد.

وقت اختصاصی نماز مغرب: از اول وقت مغرب به مقدار خواندن یک نماز سه رکعتی، وقت اختصاصی نماز مغرب است. خواندن نماز عشاء در این زمان مخصوص جایز نیست.

وقت فضیلت نماز مغرب: وقت فضیلت نماز مغرب از اذان مغرب تا پنجاه و یک دقیقه ادامه دارد.

وقت اختصاصی نماز عشا: به اندازه خواندن یک نماز چهار رکعتی برای غیر مسافر و یک نماز دو رکعتی برای مسافر در آخر وقت نماز عشا(نصف شب)، وقت اختصاصی نماز عشا است.

وقت فضیلت نماز عشا: وقت فضیلت نماز عشا، پنجاه و یک دقیقه بعد از اذان مغرب شروع می‌شود و تا سه ساعت و ده دقیقه ادامه دارد.

باور كردن اهمیت نماز اول وقت خود زمینه ساز اراده و تصمیم می‌شود

چگونه خود را تشویق كنیم كه نماز اول وقت بخوانیم؟
به ترتیب سه امر مهم را در خود محقق سازید:

1- باور كردن اهمیت نماز اول وقت: گاهی انسان به یك چیزی اعتقاد دارد اما باور و ایمان ندارد. مثلا" می‌داند انسان مرده ترسی ندارد. اما باز هم می‌ترسد. وجود این ترس در انسان دلیل است كه آن اعتقاد، تبدیل به باور دل و ایمان قلبی نشده است.

چه بسا اعتقاد به اهمیت نماز اول وقت باشد اما باور و ایمان به آن نباشد. برای به دست آوردن این باور می‌توان از اسباب باوربخش استفاده كرد. مثل مطالعه كردن كتاب‌هایی كه در موضوع نماز اول وقت نگاشته شده است كه این مطالعه باید پیاپی و پیوسته باشد. سپس به فكر كردن و تفكر بپردازد كه با نخواندن نماز اول وقت مشمول چه زیان‌ها و سرزنش‌هایی می‌شود و با خواندن آن مشمول چه سود‌ها و پاداش‌ها می‌گردد. روایاتی كه در این باب وارد شده است بسیار مفید و باوربخش است به شرط این كه مطالعه آنها استمرار داشته باشد و فكر كردن در آنها نیز هر روز باشد هر چند مختصر و كم . مثلا" به این دو روایت دقت شود: عن الصادق (ع ) قال قال رسول الله (ص ): «لیس منی من استخف بالصلوه لایرد علی الحوض لا والله ; امام صادق (ع ) فرمود كه رسول اكرم (ص ) فرموده است : به خدا قسم از من نیست كسی كه نماز را سبك بشمارد و در حوض كوثر بر من وارد نمی‌شود» (سفینه البحار, شیخ عباس قمی‌, ماده صلاه).

تأخیر انداختن نماز مصداق بارز سبك شمردن نماز است . عن النبی (ص ): «ما من عبد اهتم بمواقیت الصلوه و مواضع الشمس الا ضمنت له الروح عند الموت وانقطاع الهموم والاحزان والنجاه من النار; هیچ بنده‌‌‌ای نیست كه به وقت‌های نماز (اول وقت ) و حركت‌های خورشید برای نماز اهتمام ورزد مگر این كه من سه چیز را برایش ضمانت می‌كنم : 1- نشاطی آرامش بخش هنگام مردن 2- جدایی از ناراحتی‌ها و اندوه‌ها 3- نجات از آتش . در این باب پیوسته باید بخواند، بگوید، بشنود و بیندیشد تا رفته رفته اعتقاد به باور بدل گردد».

2- اراده و تصمیم: باور كردن اهمیت نماز اول وقت خود زمینه ساز اراده و تصمیم می‌شود اما با اراده و تصمیم فاصله دارد زیرا ممكن است یك چیزی باور قلبی باشد ولی اراده و تصمیم انسان به آن تعلق نگیرد. مثلا" مسلمان روزه دار تشنه باور قلبی دارد كه آب او را از تشنگی می‌رهاند ولی هرگز آب نمی‌آشامد تا روزه اش باطل نشود، اینجا اراده و تصمیم بر آشامیدن آب تعلق نگرفته گرچه باور قلبی هست كه آب رفع تشنگی می‌كند. اگر كسی نسبت به اهمیت نماز اول وقت باور قلبی پیدا كرد ممكن است به خاطر موانعی اراده و تصمیمش به خواندن نماز اول وقت تعلق نگیرد, هر چند آن موانع، غیرموجه باشد, بنابراین بعد از باور قلبی باید اراده و تصمیم بگیرد و تمامی‌موانع خواندن نماز اول وقت را كنار بزند.

3- مداومت تا سر حد ملكه شدن: پس از طی آن دو مرحله گذشته باید در مقام عمل آن قدر نماز اول وقت خواندن را ادامه دهد تا عادت و ملكه گردد این مداومت عملی در ابتدای كار, امری دشوار و سخت می‌باشد ولی پس از گذشت یك سال یا دو سال و یا حتی كمتر از این مدت، امری عادی و آسان می‌گردد, (نگا: نماز اول وقت، محمد حسین رجایی خراسانی).

البته باید توجه داشته باشید كه در رسیدن به این هدف باید سیاست تدریج را پیش گیرید؛ یعنی كسی كه عادت به خواندن نماز در اول وقت نداشته نباید انتظار داشته باشد یك دفعه و در مدتی كوتاه بتواند به راحتی و سهولت در اول وقت نماز بخواند بلكه باید در این راه با آهستگی و تدریج پیش رود. یعنی باید سعی كند مثلا در طول یك هفته حداقل یك روز نمازش را در اول وقت بخواند و این كار را یك ماه ادامه دهد و بعد این یك روز را به دو روز تبدیل كند و در این راه استقامت و پایداری نماید یعنی هیچ كار غیرضروری و غیر لازمی‌او را از نماز در اول وقت منصرف ننماید و همین طور به تدریج بر تعداد روزهایی كه در آنها نماز اول وقت می‌ خواند بیفزاید تا تمام طول هفته اش را در بر بگیرد و همه نمازها را در اول وقتش بخواند.

گردآوری: بخش مذهبی بیتوته